1980

Το πρώτο PRAXIS JAZZ οργανώνεται στην Αθήνα το τελευταίο δεκαήμερο του Οκτωβρίου και τις πρώτες μέρες του Νοεμβρίου (1980) από το περιοδικό ΤΖΑΖ και το Ινστιτούτο Γκαίτε. Χώρος, το θέατρο Αλάμπρα (Πατησίων & Στουρνάρη).

Τη Δευτέρα 20 Οκτωβρίου εμφανίστηκαν στη σκηνή του θεάτρου το τρίο Leo Smith τρομπέτα / Peter Kowald κοντραμπάσο / Günter Sommer ντραμς, κρουστά, ο σαξοφωνίστας John Tchicai σε παράσταση σόλο, καθώς και το τρίο των Μάρκου Αλεξίου πιάνο / Γιώργου Φιλιππίδη κοντραμπάσο / Γιώργου Τρανταλίδη ντραμς (οι Sphinx δηλαδή). Η σειρά ήταν ανάποδη. Πρώτα εμφανίστηκαν οι Έλληνες, μετά ο Tchicai και τελευταίο το τρίο τού Leo Smith.

Τη Δευτέρα 27 Οκτωβρίου εμφανίστηκαν οι Peter Brötzmann πνευστά / Han Bennink κρουστά, ο πιανίστας Σάκης Παπαδημητρίου και το κουαρτέτο των Μηνά Αλεξιάδη πιάνο / Γιώργου Παπαγεωργίου φλάουτο / Νίκου Πολίτη μπάσο / Χρήστου Γκοτσίνα ντραμς. Αν για τους Έλληνες μπορούμε να πούμε πολλά, τότε θα πρέπει να μιλάμε επ’ άπειρον για τους Brötzmann και Bennink.

Περαιτέρω τη Δευτέρα 3 Νοεμβρίου εμφανίστηκε (πάντα στο Αλάμπρα) το τρίο των Sam Rivers πνευστά / Dave Holland μπάσο / Steve Ellington κρουστά. Κι αυτό πολύ σημαντικό live.

Επίσης, υπήρξαν προβολές ταινιών video με ζωντανή jazz σε αίθουσα του ΓΚΑΙΤΕ (Φειδίου 14) στο διάστημα 22/10-29/10 και ακόμη έκθεση φωτογραφίας (Νίκος Χριστοδουλάκης, Γιάννης Ζαφείρης, Βύρων Αδαμαντίδης, Άρης Γεωργίου, Αχιλλέας Μιχόπουλος, Νάσος Κοσμάς κ.ά.) με υπεύθυνο τον Δημήτρη Αρβανίτη (20/10-3/11).

Μέρος των εκδηλώσεων είχε μεταφερθεί και στη Θεσσαλονίκη, στο Θέατρο Άδωνις, όπου εμφανίστηκαν οι Leo Smith / Peter Kowald / Günter Sommer (23/10) και οι Peter Brötzmann / Han Bennink (25/10).

Τέλος, να σημειώσουμε την κυκλοφορία του άλμπουμ του John Tchicai “Live in Athens” [Praxis CM 101], που αποτελεί ηχογράφηση της παράστασής του στο PRAXIS JAZZ την 20/10/1980.

1981 

Το 1981 δεν έγινε PRAXIS JAZZ. Θα συνέπιπτε με τις εκλογές τον Οκτωβρίου και ο Κ. Γιαννουλόπουλος τη φοβήθηκε τη φάση. Θα μπορούσε, βεβαίως, να γίνει νωρίτερα, αλλά θα έπεφτε στην προεκλογική περίοδο, στο καλοκαίρι κ.λπ. Όπως διαβάζουμε και στο ΤΖΑΖ (τεύχος 13, Απρίλιος/ Μάιος/ Ιούνιος 1981):

«Ετοιμάζουμε από τώρα την καινούργια PRAXIS, που μάλλον δεν θα γίνει μέσα στο 1981 λόγω εκλογών κ.λπ. Όσοι θυμόσαστε τις προηγούμενες εκλογές η Αθήνα, για πάνω από δύο μήνες, έμοιαζε περισσότερο με τσίρκο παρά με πόλη. Γιατί λοιπόν να προσθέσουμε άλλο ένα νούμερο στην παράσταση; Καλύτερα να δουλέψουμε πιο επισταμένα για να γίνει η PRAXIS 2 κάπου μέσα στην άνοιξη, και αυτή τη φορά όχι μόνο με τζαζ…».

1982

Η διοργάνωση του ’82 έγινε στο διάστημα 11-22 Μαρτίου – ήταν δεκαήμερη δηλαδή.

Από το πρόγραμμα ξεχώριζαν αμέσως τα δύο ξένα γκρουπ. Το πρώτο ήταν οι Galaxie Dream Band του σημαντικού γερμανού πνευστού και βιμπραφωνίστα Gunter Hampel. Τα υπόλοιπα μέλη ήταν η Jeanne Lee φωνή και ο Thomas Keyserling σαξόφωνα, φλάουτο. Η συναυλία δόθηκε στο Θέατρο Αλάμπρα, την 15η Μαρτίου. Το δεύτερο ήταν το Quartet Muntu, δηλαδή οι Jemeel Moondoc άλτο σαξόφωνο, Roy Campbell Jr. τρομπέτα, φλούγκελχορν, Jay Oliver μπάσο και Stephen McCraven ντραμς. Το live έγινε την 22α Μαρτίου, ηχογραφήθηκε και κυκλοφόρησε σε δίσκο ως “The Athens Concert” [Praxis CM 107].

Εκτός απ’ αυτές τις δύο συναυλίες όλο το υπόλοιπο πρόγραμμα αφορούσε σε έλληνες μουσικούς. Εμφανίστηκαν λοιπόν οι: Θωμάς Σλιώμης πιάνο / Λίνα Μπόζερ φωνή, Νίκος Τουλιάτος κρουστά / Γιώργος Παπαγεωργίου φλάουτο, μπάσο κλαρίνο / Βασίλης Μωραϊτίνης άλτο / Δημήτρης Ντουτσούλης μπάσο / Χάρης Τζωρτζάκης κρουστά / Νένα Παπαγεωργίου χορός, Χρήστος Σταθάκης κιθάρα, Μηνάς Αλεξιάδης πιάνο, Θανάσης Χονδρός / Αλεξάνδρα Κατσιάνη χάπενινγκ, Κώστας Χρήστου κιθάρα / Βασίλης Παπαβασιλείου μπάσο, Γιάννης Σταυρόπουλος κρουστά / Σπύρος Παναγιωτόπουλος κρουστά, Δημήτρης Αρβανίτης χάπενινγκ, ενώ παρουσιάστηκε κι ένα πολύτεχνο έργο του Βαγγέλη Κατσούλη από τους Μιχάλη Γρηγορίου πιάνο / Μηνά Αλεξιάδη πιάνο / Γιώργο Μαγκλάρα βιολί / Γιώργο Παπαγεωργίου φλάουτο / Σπύρο Καζιάνη φαγκότο / Αλέκο Χρηστίδη κρουστά / Σαβίνα Γιαννάτου τραγούδι. Επίσης, υπήρξαν δράσεις από το ντούο Ζουμπούλης / Γραικού και τον Γρηγόρη Σεμιτέκολο, ταινίες από τους Θανάση Ρεντζή και Γιώργο Γαλαζίδη, όπως και σλάιντ από το Γιώργο Τασόπουλο.

Για τις παραστάσεις είχε κάνει αυστηρή κριτική ο Σπύρος Φέγγος στο περιοδικό συν και πλην [τεύχος 4, Νοέμβρης 1982].

1983

Οι μεγάλες στιγμές του PRAXIS 83 ήταν δύο. Η πρώτη αφορά στην περίφημη Globe Unity Orchestra, που εμφανίστηκε την 17-18 Φλεβάρη, με ελεύθερη είσοδο! Δεν είμαστε σίγουροι ποιοι ακριβώς από τους σπουδαίους οργανοπαίκτες της είχαν έρθει τότε στην Αθήνα, πάντως και σε κάθε περίπτωση ανάμεσά τους ήταν ο πιανίστας Alexander Von Schlippenbach, ο τρομπονίστας Albert Mangelsdorff, ο τρομπετίστας Kenny Wheeler (και κατά πάσα πιθανότητα οι Alan Silva, Paul Lovens, Gerd Dudek κ.ά.).

Η δεύτερη έχει να κάνει με την εμφάνιση, τη Δευτέρα 28 Φεβρουαρίου στον Ορφέα, του κουαρτέτου George Adams τενόρο, φλάουτο, μπάσο κλαρίνο, φωνή / Don Pullen πιάνο / Cameron Brown μπάσο / Dannie Richmond ντραμς. Τέσσερις κορυφαίοι τζαζ αυτοσχεδιαστές σε μια συναυλία, που έγραψε ιστορία.
Την 7η Μαρτίου είχε γίνει, τέλος, η μοναδική συναυλία με έλληνες μουσικούς. Εμφανίστηκαν οι Μηνάς Αλεξιάδης πιάνο / Βασίλης Παπαβασιλείου μπάσο, το κιθαριστικό ντουέτο Δημήτρης Ζαφειρέλης / Αντρέας Γεωργίου, οι Νίκος Τουλιάτος κρουστά / Πέτρος Πρωτοπαππάς πνευστά και τέλος οι Γιώργος Χατζημιχελάκης σάζι, φωνή / Βασίλης Παπαβασιλείου μπάσο.

Όπως είχε πει και ο Κώστας Γιαννουλόπουλος (Σχολιαστής #1, Απρίλιος 1983):

«Υποστήριξη είχαμε από πολύ λίγες πηγές. Το Ινστιτούτο Γκαίτε μας παραχώρησε την αίθουσα και πλήρωσε τα έξοδα της Globe Unity, ακόμη για τη συναυλία Adams-Pullen βοηθηθήκαμε από την εταιρεία Soundwave, που προωθεί και τους δίσκους Praxis στο εξωτερικό, ενώ το περιοδικό Ήχος κάλυψε τις ηχητικές εγκαταστάσεις».

1984

Το PRAXIS 84, εν αντιθέσει μ’ εκείνο του ’83 που πέρασε κάπως απαρατήρητο, απέλαβε μεγάλης δημοσιότητας. Έγραψαν πολλές εφημερίδες, όλα τα σχετικά μουσικά περιοδικά, μα ακόμη και τα mainstream έντυπα (όπως Ο Ταχυδρόμος).

Φυσικά το κορυφαίο γεγονός του PRAXIS 84, αλλά και γενικότερα του φεστιβάλ PRAXIS στην εφτάχρονη πορεία του, ήταν η παρουσία της Sun Ra Arkestra, στον Ορφέα, την 27η Φεβρουαρίου. Η συναυλία έχει περάσει στη σφαίρα του θρύλου, καθώς βοηθήθηκε και από τις αλλεπάλληλες δισκογραφικές εκδόσεις. Να τις υπενθυμίσουμε:

“Live At "Praxis ´84" Vol.I” [Praxis CM 108], “Live At "Praxis ´84" Vol.II” [Praxis CM 109], “Live At "Praxis ´84" Vol.III” [Praxis CM 110], και ακόμη τo 2CD “Live At Praxis '84” [UK. Golden Years Of New Jazz GY 5/6, 2000], όπως και το 2LP “Live At Praxis 1984” [Vinyl Lovers 901110, 2011].

Από ’κει και κάτω. Εμφανίστηκαν η ορχήστρα του Βαγγέλη Κατσούλη, οι πιανίστες Σάκης Παπαδημητρίου, Λητώ Βογιατζόγλου, Μάρκος Αλεξίου, Μηνάς Αλεξιάδης και Θωμάς Σλιώμης σε συνάντηση με τους Αμερικανούς (μεγάλα ονόματα) Ran Blake και Horace Parlan (18-19 Φλεβάρη στην Εθνική Πινακοθήκη), οι Daunik Lazro άλτο σαξόφωνο / Tristan Honsinger τσέλο / Θωμάς Σλιώμης πιάνο και ακόμη το ντουέτο Peter Brötzmann / Tony Oxley (μια μεγάλη μορφή του improv o βρετανός ντράμερ T. Oxley, κι ένας από τους ιδρυτές της Incus Records).

1985

Το PRAXIS 85 εξελίχθηκε στο διάστημα 29 Απριλίου-14 Μαΐου. Όπως έγραφε και ο Αλέξανδρος Σακκάς στο περιοδικό Σχολιαστής (#27, Ιούνιος ’85):

«Το Φεστιβάλ Πράξις, του οποίου η έκδοση έληξε πριν από λίγες μέρες… παρουσιάζει τα πρώτα σημεία κάμψης. Μέσα στα τόσα ενδιαφέροντα μουσικά συγκροτήματα που παρουσίαζε στο πρόγραμμά του εισχώρησε φέτος και επικίνδυνος αριθμός ξένων στοιχείων.(…) Ενώ για παράδειγμα είδαμε και ακούσαμε από το συγκρότημα των Barrett Sisters πού βρίσκονται οι ρίζες της τζαζ, ενώ είδαμε μέχρι ποιο σημείο μπορεί να φτάσει η επίδραση της αφροαμερικάνικης παράδοσης (π.χ. μεταξύ άλλων και οι δύο εμφανίσεις του Anthony Braxton), ενώ παρακολουθήσαμε και τη σύγχρονη ευρωπαϊκή άποψη για το μουσικό αυτοσχεδιασμό (δες Σάκης Παπαδημητρίου/ Günter Sommer, Conrad Bauer, Maggie Nicols), ενώ τέλος χαρήκαμε τους καρπούς ζεύξης της τζαζ με άλλες μουσικές παραδόσεις (αιγυπτιακή-Cairo Jazz Band, τουρκική-Okay Temiz Group) από την άλλη μεριά: α) παρουσιάστηκαν μουσικά σχήματα με ανύπαρκτη δημιουργικότητα ή ξένη με το παλιότερο πνεύμα του Πράξις (Βαγγέλης Κατσούλης, Θανάσης Ζλατάνος), β) ακούσαμε με μεγάλη λύπη τον σπουδαίο και πρωτοποριακό Karl Berger να έχει πια στραφεί προς κάποια μορφή τετριμμένα μηχανικού και εμπορικού funk γ) είχαμε τη λύπη να ακούσουμε ένα σχήμα που όχι μόνο δεν είχε καμία απολύτως θέση στο μουσικό πνεύμα του Πράξις, αλλά και που η μουσικοκοινωνική του ιδεολογία μας βρίσκει τελείως αντίθετους και η απόδοσή του δεν ήταν καλή (συγκρότημα Βασίλη Σούκα) και τέλος δ) ακούσαμε με ανησυχία από τους διοργανωτές ότι το Πράξις έχει την πρόθεση στο μέλλον να διευρύνει ακόμα περισσότερο το φάσμα του».

Στο PRAXIS 85 συμμετείχαν οι: Σάκης Παπαδημητρίου / Günter Sommer, Βαγγέλης Κατσούλης, Θανάσης Ζλατάνος / Μαριάννα Στραπατσάκη, Barrett Sisters, Anthony Braxton (με Marilyn Crispell πιάνο, John Lindberg μπάσο, Gerry Hemingway ντραμς – από τις πιο σημαντικές εμφανίσεις του φεστιβάλ), το κουιντέτο του πιανίστα-βιμπραφωνίστα Karl Berger (με Trilok Gurtu ανάμεσα), το γκρουπ τού ανατολικογερμανού, τότε, τρομπονίστα Conrad Bauer, το τρίο του σπουδαίου John Tchicai (με Famoudou Don Moye ντραμς, κρουστά και Hartmut Geerken πιάνο, κρουστά), το σχήμα της σκωτσέζας βοκαλίστριας Maggie Nicols, οι Cairo Jazz Band του Salah Ragab, οι Oriental Wind του Okay Temiz, το φοβερό τρίο των Andrew Cyrille ντραμς / Anthony Braxton πνευστά / Richard Teitelbaum σύνθια (από τους Musica Elettronica Viva κ.ά.) και τέλος το συγκρότημα του δημοτικού οργανοπαίχτη (κλαρίνο) Βασίλη Σούκα. Οπωσδήποτε ένα πλήρες πρόγραμμα.

Από πλευράς ηχογραφήσεων, τώρα, ν’ αναφέρουμε τα εξής δύο άλμπουμ:

Hartmut Geerken / Famoudou Don Moye / John Tchicai “Cassava Balls” [Praxis CM 111] ηχογραφημένο στον Ορφέα στις 8 Μαΐου 1985 και Sakis Papadimitriou / Günter Sommer “Orpheus '85” [Praxis GM 1007] ηχογραφημένο στον Ορφέα, στις 7 Μαΐου 1985 (ένα από τα ωραιότερα LP της Praxis).

1986

Η λιτότητα Κ. Σημίτη (υπουργός Εθνικής Οικονομίας εκείνη την εποχή) χτύπησε τη διοργάνωση, που εξελίχθηκε μέσα στο Μάρτη (3-9) σε τέσσερις, μόλις, μουσικές βραδιές, με τους έλληνες καλλιτέχνες να έχουν τη μερίδα του λέοντος.

Από πλευράς Ελλήνων λοιπόν είχαμε: το τρίο του Γιώργου Τρανταλίδη (με τον Τάκη Πατερέλη στο σαξόφωνο), την ορχήστρα του Βαγγέλη Κατσούλη, τον Μιχάλη Γρηγορίου (σε σόλο συνθεσάιζερ), τον Δημήτρη Μαραγκόπουλο (με Σαβίνα Γιαννάτου και Γιώργο Χατζημιχελάκη μεταξύ άλλων) και ακόμη τον πρόωρα χαμένο πιανίστα Νίκο Γεωργούση.

Από το εξωτερικό θα πρέπει να σημειώσουμε την εμφάνιση τού θρύλου σοπρανίστα Steve Lacy με το σεξτέτο του (πρώτη φορά στην Αθήνα – είχε εμφανιστεί νωρίτερα όμως, το 1984, στο Διεθνές Φεστιβάλ Τζαζ και Αυτοσχεδιαζόμενης Μουσικής του Δήμου Θεσσαλονίκης), την ομάδα του πιανίστα Peter Nu (με τον περκασιονίστα Tony Uter και τις χορεύτριες Rachel Siegel και Margo Lane) και τέλος το τρίο του γερμανού πιανίστα Rainer Brüninghaus (με Markus Stockhausen και Trilok Gurtu).

1987

Το 1987 δεν έγινε Praxis Jazz, oπότε πάμε αμέσως στην επόμενη χρονιά...

1988 
Στο περιοδικό Ήχος & Hi-Fi, τεύχος 181 (Απρίλιος 1988), υπάρχουν όλα τα σχετικά στοιχεία για το Praxis Jazz 88, σ’ ένα κείμενο του Γιώργου Χαρωνίτη (στη στήλη του Προφάσεις).

Από ’κει λοιπόν μαθαίνουμε πως το Praxis Jazz εκείνης της χρονιάς ξεκίνησε την 29η Φεβρουαρίου στην αίθουσα τού Goethe-Institut με τον Δημήτρη Μαραγκόπουλο και το συγκρότημα Μελίτα Γκαμπές (το οποίο αποτελούσαν οι Δ. Μαραγκόπουλος ηλεκτρονικά, Σαβίνα Γιαννάτου φωνή, Γιώργος Χατζημιχελάκης ούτι, φλογέρα, φωνή, Ανδρέας Γεωργίου κιθάρες, Θύμιος Παπαδόπουλος άλτο, σοπράνο, φλάουτο και Βασίλης Σταματιάδης κρουστά).
Πρώτη Μαρτίου και στον ίδιο χώρο εμφανίζεται η Λητώ Βογιατζόγλου στο πιάνο, ενώ στη συνέχεια οι Μηνάς Αλεξιάδης πιάνο, ηλεκτρονικά, Ανδρέας Γεωργίου κιθάρες, σάνζα, αυλός και Monika Linges φωνή, φλάουτο… τοποθετούνται κάπου ανάμεσα σε Ευρώπη (η γενικότερα Δύση) και Αφρική.
Στις 2 Μαρτίου το φεστιβάλ μεταφέρεται στο Παλλάς, προκειμένου να εμφανιστούν οι Oriental Wind. Το εξαιρετικό αυτό γκρουπ είχε εμφανιστεί και το 1985 στη διοργάνωση, αλλά τώρα είχε αλλαγμένη σύνθεση (αφού δεν συμμετείχαν στη line-up του σουηδοί μουσικοί). Με πάντα παρόντα τον Okay Temiz κρουστά και δίπλα του τον Saffet Gündeger βιολί, κλαρίνο κι έναν ακόμη νιγηριανό(;) μουσικό, που έπαιζε κάποιο «παράξενο» όργανο, οι Oriental Wind ανήκουν οπωσδήποτε στις ιδιαίτερες στιγμές του Praxis Jazz 88 (βάσει όσων διαβάζουμε στον Ήχο).
3 Μαρτίου και επιστροφή στο Goethe-Institut για το live του Richard Teitelbaum σε πιάνο και synths (είχε έρθει και το ’85) και συνέχεια με Φλώρο Φλωρίδη πνευστά και Γιάννη Μουρτζόπουλο ηλεκτρονικά, πριν την τελική ευθεία του φεστιβάλ, την επόμενη μέρα (4 Μαρτίου).

Στην αίθουσα της Εθνικής Πινακοθήκης, λοιπόν, θα παρουσιάζονταν έργα ελλήνων συνθετών σύγχρονης μουσικής, σε πρώτες εκτελέσεις, όλα παραγγελίες του Γ Προγράμματος. Είχαν ακουστεί τα έργα: «Σεπτέτο – 4 Ιντερμέδια» του Περικλή Κούκου, «Παλίμψηστο» του Χάρη Ξανθουδάκη, «Οι Μεταμορφώσεις του Πράσινου» του Βαγγέλη Κατσούλη, «Μελίτα Γκαμπές» του Δημήτρη Μαραγκόπουλου (με το φερώνυμο συγκρότημα), για να κλείσει το πρόγραμμα με τον Μιχάλη Γρηγορίου στα synths «σ’ ένα ηχητικό παραμύθι, βασισμένο στην επιστημονική φαντασία του Arthur Clarke».

Το τέλος...
Οι τελευταίες αναλαμπές αυτής της ιστορίας, που να σχετίζονται και με τον Κώστα Γιαννουλόπουλο, ήταν κυρίως το περιοδικό Δισκογραφία, που κυκλοφόρησε τον Μάρτιο του 1988 (νομίζουμε πως βγήκαν μόνο δύο τεύχη), όπως και η επανατύπωση τού τζαζ δισκογραφικού οδηγού (με προσθήκες-αφαιρέσεις) «Jazz 1900-1990» [Νέα Σύνορα – Α.Α Λιβάνη] το 1990.

(*) Ο Φώντας Τρούσας δημοσιεύει κείμενα (για τη μουσική κυρίως) από τα τέλη του ’80. Το 1996 έγραψε ένα βιβλίο για το Ελληνικό Ροκ. Για 17 χρόνια (1996-2013) ήταν αρχισυντάκτης στο περιοδικό Jazz & Τζαζ. Από το 2009 τρέχει το on line Δισκορυχείον και από το 2014 γράφει για το LiFO.gr. Το 2013 μέσω του Jazz & Τζαζ, κυκλοφόρησε το βιβλίο "Η Ελληνική Τζαζ Δισκογραφία 1961-2013"